ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΑ ΚΑΙ Η ΒΙΟΗΘΙΚΗ

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΤΗΣ gmostop.org

http://www.gmostop.org/keimena/magnisia/keimena_magn_005.html

ΤΑ ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΑ ΚΑΙ Η ΒΙΟΗΘΙΚΗ

Γ. Κολέμπας

Όταν μιλάμε για Βιοηθική εννοούμε τη στάση του ανθρώπου απέναντι στη ζωή ,απέναντι στη κάθε μορφή ζωής και όχι μόνο στην ανθρώπινη. Και αυτό γιατί εμείς οι άνθρωποι πιστεύουμε, ότι είμαστε το είδος, που έχουμε συνείδηση του εαυτού μας και των γύρω μας, τα ζώα έχουν μόνο αισθήσεις ,ενώ τα φυτά απλώς υπάρχουν

Από τη μεριά των νέων επιστημών και ιδιαίτερα της
Γενετικής Μηχανικής ,η μη ανθρώπινη ζωή,
αντιμετωπίζεται χωρίς «αυταξία» και οι οργανισμοί σαν
ένα σύνολο πληροφοριών ,που έτσι και
αποκρυπτογραφηθούν, μπορούν στη συνέχεια να
επεξεργασθούν και να τροποποιηθούν κατά το δοκούν από
τους επιστήμονες, ώστε να γίνουν πιο χρήσιμοι για τον
άνθρωπο.To ‘είναι’ τους διαγράφεται και
σημασία αποκτά η διαδικασία του «γίγνεσθαι»,με την
έννοια ότι η εξέλιξή τους είναι στα χέρια τους, αφού
συμπεριφερόμενοι ως «Θεοί» και επεξεργαζόμενοι το
πληροφοριακό τους πρότυπο παράγουν την εξελιγμένη
διαγονιδιακή τους μορφή .
Άρα η εξέλιξή τους δεν είναι πια μια φυσική διαδικασία
,αλλά είναι η εξέλιξη της πληροφορίας από την
ανθρώπινη νόηση.
Μαυτήν την έννοια η δράση των γενετιστών επιστημόνων
θέτει σημαντικά προβλήματα Βιοηθικής ,αφού έχει να
κάνει με μια ανθρώπινη συμπεριφορά υπο το φώς ηθικών
αξιών και αξιωμάτων
. Έχει το δικαίωμα ο άνθρωπος να παρεμβαίνει στο
«είναι» των άλλων ειδών και να το μετασχηματίζει ,έξω
από κάθε πλαίσιο και δυνατότητα που εμπεριέχει το ίδιο
τους το είναι (δίνοντάς τους χαρακτηριστικά άλλων
ειδών ,πολλές φορές και από διαφορετικά βασίλεια) προς
ίδιον όφελος ;
Το ερώτημα είναι παρόμοιο με το ερώτημα ,αν έχει
δικαίωμα ο άνθρωπος να πειραματίζεται με τα ζώα, όμως
η γενετική τροποποίηση ξεπερνά τα πειράματα ,που μέχρι
τώρα αφορούσαν στα χαρακτηριστικά και στις δυνατότητες
των οργανισμών, και αφορά στην ίδια την ουσία και το
είναι τους.
Η γενετική Μηχανική, ακριβώς για να ξεπερνά τέτοιου
είδους ερωτήματα ηθικής φύσης, ενστερνίζεται την
πληροφοριακή άποψη για τους οργανισμούς. Γιατί πως θα
μπορούσε να δημιουργήσει διαγονιδιακούς οργανισμούς
για εμπορική εκμετάλλευση ,αν δεν υπήρχε προηγουμένως
η αμφισβήτηση της ιδέας ότι κάθε οργανισμός είναι μια
διακριτή ύπαρξη με δική του αυταξία. Μόνο το
χρησιμοθηρικό επιχείρημα, ότι δηλ. το κάνει για το
καλό του ανθρώπου, δεν θα ήταν αρκετό.
Η κριτική απέναντι στις γενετικές παρεμβάσεις γίνεται
από πολλές σκοπιές. Οι πιο σημαντικές:1)Η θρησκευτική
σκοπιά 2)Η φιλοσοφική και3)Η δεοντολογική σκοπιά των
φυσικών επιστημών.
1) Όσον αφορά στην πρώτη: Η ζωή είναι δώρο του όποιου
Θεού πιστεύει ο καθένας και οι κάθε είδους οργανισμοί
δημιουργήματά του .Όλες οι μονοθεϊστικές θρησκείες με
πρώτη την χριστιανική ,δεν αποφεύγουν τη
χρησιμοθηρία(ότι δηλ. τα άλλα είδη είναι στην υπηρεσία
του ανθρώπου), όμως θεωρούν ,ότι ένα από τα ύψιστα
καθήκοντα του ανθρώπου επί της γης ,είναι να σέβεται
,να προστατεύει, να διατηρεί και να προάγει κάθε μορφή
ζωής (Ο γιατρός και θεολόγος Albert Schweitzer
χαρακτήριζε την Ηθική σαν την χωρίς όρια Ευθύνη του
ανθρώπου απέναντι σε κάθε τι που ζει.).
Αυτός ο σεβασμός και η αποδοχή της αυταξίας της ζωής
κάθε οργανισμού πηγάζει ,όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, από
τον Θεό ,που είναι ο δημιουργός του.
Η γεν. τροποποίηση δεν σέβεται ακριβώς την αυτόνομη
ύπαρξη ενός οργανισμού και την εν αυτώ υπάρχουσα
δυναμική της φυσικής του εξέλιξης.
2) Όσον αφορά στην δεύτερη: Ήδη από την εποχή του
Αριστοτέλη αποδόθηκε σε κάθε είδος ζωής ένας
σκοπός(τέλος, ενδελέχια), με βάση τον οποίο
αυτοπραγματώνεται. Αυτή η αντίληψη περνώντας μέσα από
την Αραβική και την Ιουδαϊκή Φιλοσοφία καθώς και από
την χριστιανική Σχολαστική ,έφθασε μέχρι τον17ο αιώνα
στην «Ηθική» του Σπινόζα και του Χέγκελ .Από την εποχή
του Διαφωτισμού και μετά, έχουμε την επικράτηση της
άποψης ότι ,ναι μεν ο θεός έκανε τον κόσμο και τα
όντα, όμως δεν επεμβαίνει στην εξέλιξή τους . Από
αυτήν προέκυψαν δύο κατευθύνσεις στην φιλοσοφική
Ηθική, που χονδρικά ισχύουν μέχρι και σήμερα: η
Δεοντολογική και η Ωφελιμιστική.

Η Δεοντολογική
κατεύθυνση(Καντιανή κληρονομιά) υπερασπίζεται την
«αυταξία» των όντων και έτσι ουσιαστικά στρέφεται
ενάντια στην γενετική παρέμβαση, ενώ η Ωφελιμιστική
(θεμελιωτής της ο Άγγλος φιλόσοφος
Βentham),προτείνοντας σαν κριτήριο την χρησιμότητα για
τον άνθρωπο, σχετικοποιεί την «αυταξία» τους και έτσι
δεν αρνείται την γενετική παρέμβαση.
3) Όσον αφορά στην τρίτη: μετά το 1800 με τον Λαμάρκ
και στην συνέχεια με τον Δαρβίνο και την ανάπτυξη των
θεωριών της εξέλιξης ,όπου τα είδη και οι οργανισμοί
εξελίχθηκαν με την Φυσική Επιλογή κάτω από
συγκεκριμένες συνθήκες περιβάλλοντος, αλλά και σήμερα
με τις γνώσεις που προέκυψαν από την εξελικτική
Βιολογία και την Γενετική, οι οργανισμοί και η εξέλιξή
τους καθορίζεται από εξηγήσιμες διαδικασίες εφαρμογής
φυσικών νόμων. Όμως ο ίδιος ο άνθρωπος είναι
πρωταρχικά και αποτέλεσμα κοινωνικών και πολιτιστικών
προτύπων και όχι μόνο των νόμων της φύσης. Εξάλλου η
επικρατέστερη κάθε φορά θεωρία για τη φύση πρέπει να
ταιριάζει και στην επικρατέστερη κοινωνική οργάνωση.
Από αυτό το γεγονός προκύπτει ότι ο άνθρωπος είναι
υποχρεωμένος να επιλέγει τη δράση του με βάση την
κοινωνική και την ιστορική εμπειρία ,που έχει
αποκτήσει σαν στοιχείο των γενικότερων οικοσυστημάτων
του πλανήτη .Σαν υποσύστημα ενός γενικότερου
συστήματος δεν είναι σε θέση να γνωρίζει κάθε φορά
όλους τους παράγοντες που διέπουν τους οργανισμούς
.Άρα δεν είναι «δέον» να παρεμβαίνει εκεί όπου ακόμα
δεν είναι σίγουρος ότι το κατέχει. Η γενετική μηχανική
προχωρά σε εφαρμογές ,γνωρίζοντας πολύ λίγα και
έχοντας πολλές «μαύρες τρύπες» στον χάρτη των
«πληροφορικοποιημένων» οργανισμών. Έτσι από άποψη
δεοντολογίας επίσης, δεν πρέπει να δρα ενάντια στο
γενικό συμφέρον της ζωής, χάριν ιδιαίτερων κοινωνικών
συμφερόντων
¨Όπως αναφέρθηκε και στην αρχή, η ωφελιμιστική άποψη
στις επιστήμες υποστηρίζει
ότι σημασία δεν έχει τόσο η συμπεριφορά του ανθρώπου,
αλλά κύρια τα αποτελέσματα που έχει αυτή η συμπεριφορά
για τον ίδιο τον άνθρωπο και αν είναι χρήσιμα για
αυτόν. Εννοείται βέβαια ότι στην έννοια άνθρωπος
περικλείεται όχι το άτομο αλλά όσο γίνεται μεγαλύτερος
αριθμός ανθρώπων.
Όμως εκτός από την κριτική που γίνεται σαυτή τη θέση,
από την δεοντολογική σκοπιά της επιστήμης, υπάρχει η
κριτική από την οικολογική σκοπιά, και ιδιαίτερα από
τη σκοπιά των «δικαιωμάτων των ζώων», που προτείνει
σαν ανώτερο αξίωμα από τον ωφελιμισμό, την προστασία
της Βιοποικιλότητας
Εξάλλου στα πλαίσια του ίδιου του ωφελιμισμού η
κριτική που γίνεται αφορά στα κριτήριά του: ποιος
κρίνει για το τι είναι ωφέλιμο, πρόκειται για υλική
ωφελιμότητα ή για εκπλήρωση ζωτικής ανάγκης ή για
ικανοποίηση συγκεκριμένων συμφερόντων ;
Γενικότερα ,μπορεί η ζωή να εξετάζεται με το
επικρατούν μοντέλο ανάλυσης του κόστους –
ωφέλους , πράγμα που κάνουν οι εταιρείες
Βιοτεχνολογίας στις εφαρμογές τους με τους
διαγονιδιακούς οργανισμούς; Μπορεί το οικονομικό
όφελος μιας μικρής μειοψηφίας να προέχει των
γενικότερων συμφερόντων των αγροτών και των
καταναλωτών;
Τα ερωτήματα αυτά τίθενται ακόμα πιο έντονα, όταν το
ζήτημα αφορά την ανθρώπινη ζωή.
Στη χώρα μας δεν γίνεται ουσιαστική συζήτηση για τη
Βιοηθική. Φθάνει μονάχα ένας απόηχος της συζήτησης για
τη «Νέα Ηθική» ,που γίνεται αλλού. Και βέβαια αυτή η
«Νέα Ηθική» αφορά κατά κύριο λόγο τον ίδιο τον άνθρωπο
και την γενετική τροποποίησή του από τον εαυτό του.
Αλλά για το ζήτημα αυτό σε ένα άλλο άρθρο.